Stablo oraha u Novoj Topoli proglašeno spomenikom prirode
Ministar za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju Republike Srpske Srebrenka Golić izjavila je da stablo oraha u Novoj Topoli kod Gradiške dimenzijama i vitalnošću spada u red jedinstvenih na prostoru Srpske, ali i šire zbog čega je Ministarstvo dalo saglasnost na odluku o proglašenju Spomenika prirode „Lijevčanski knez“, kojom je ono zaštićeno.
„Ovo stablo dimenzijama i vitalnošću doprinosi sveukupnom pejzažu ovog ravničarskog kraja“, istakla je Golićeva.
Ona je podsjetila da je Zavod za zaštitu kulturno-istorijskog i prirodnog nasljeđa Republike Srpske, na inicijativu Darija Drinića iz Nove Topole, izradio studiju zaštite, kojom je utvrđeno da stablo ispunjava sve uslove za zaštitu u skladu sa Zakonom o zašiti prirode i predloženo da bude zaštićeno kao spomenik prirode treće kategorije.
Skuština grada Gradiška je 1. avgusta 2019. godine, uz saglasnost Ministarstva za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju, donijela odluku o proglašenju Spomenika prirode „Lijevčanski knez“, kojom je zaštićeno stablo oraha u naselju Nova Topola.
Da bi ovaj spomenik prirode bio zaštićen propisane su mjere zaštite kojima se, između ostalog, zabranjuje lomljenje i sječa grana, kidanje lišća, oštećivanje kore i druge radnje koje bi izmijenile ili narušile njegov izgled i dovele u pitanje opstanak stabla.
Zabranjeno je i loženje vatre u neposrednoj blizini stabla, ostavljanje smeća i drugog otpada, raskopavanje zemlje u blizini stabla, upotreba hemijskih sredstava i promjena namjene korišćenja zemljišta u pojasu od 50 metara od stabla, te gradnja objekata na udaljenosti od 50 metara od stabla bez saglasnosti lokalne zajednice i stručnog mišljenja Zavoda za zaštitu kulturno-istorijskog i prirodnog nasljeđa Republike Srpske.
Spomenikom prirode „Lijevčanski knez“ upravlja Grad Gradiška, koji prava i obaveze upravljača može povjeriti drugom pravnom licu.
S ciljem sprovođenja mjera zaštite, očuvanja, uređenja, unapređenja, upravljanja i prezentacije Spomenika prirode „Lijevčanski knez“ upravljač obezbjeđuje obilježavanje granice, osigurava neometano odvijanje prirodnih procesa i održivo korišćenje zaštićenog područja, prati kretanje i aktivnosti posjetilaca, vodi evidenciju o prirodnim vrijednostima, te vrši druge poslove utvrđene zakonom.
Stablo oraha je 2003. godine registrovano u Katalogu najvećih stabala Republike Srpske. NJegov obim iznosi 637, a prečnik je 203 centimetra, doseže visinu od 34 metara, dok širina krošnje po dužoj osi iznosi 37, a po kraćoj 36 metara.
Stablo oraha nalazi se uz objekat nekadašnjeg parohijskog doma koji je po prvobitnoj namjeni između dva svjetska rata izgrađen kao porodična kuća i čini jedinstven spoj prirodnog i kulturnog graditeljstva.
Potpune pejzažne vrijednosti ovog stabla se ističu dolaskom u neposredno okruženje, odnosno u dvorište osnovne škole, kada monumentalno deblo i krošnja stavljaju u drugi plan sve okolne objekte i stabla.