“Stari hrast” svjedok razvoja Gradiške
Staro drvo hrasta u naselju Senjak jedno je od starijih stabala na području grada i svojevrsno je obilježje Gradiške. Svjedok je dešavanja u gradu na Savi više od dva vijeka.
Nakon krčenja i isušivanja močvarnog područja šireg centra grada 70-ih godina prošlog vijeka, ovaj hrast lužnjak ostao je usamljeni svjedok istorije našeg grada. Ponosno stoji na raskrsnici Vidovdanske i Ulice kneza Lazara.
Na tabli, postavljenoj ispod ovog gorostasa, ispisane su njegove karakteristike. Ličnu kartu ispisali su mu stručnjaci Zavičajnog muzeja Gradiška, a u njoj stoji da je star oko 200 godina i da pripada porodici lužnjaka.
Nije hrast iz naselja Senjak usamljeni starac, ima on svojih i starijih rođaka. Hrast u dvorištu Stojana Dakića iz Donje Jurkovice, čak 500 godina prkosi vremenu i ljudima. Za najstarijeg ispod Prosare smatra se onaj hrast u selu Miloševo Brdo na brežuljku Crkvina pored kojeg je nekad postojao manastir, a koji je građen prije 15. vijeka.
Nedavno je naselje Senjak dobilo jednog prastanovnika. Prekoputa “starog hrasta” nalazi se fosilni hrast- “hrast abonos” od kojeg je, zbog estetski zanimljivog oblika, napravljena fontana.
Radi se o ogromnom panju s korijenom izvađenim iz rijeke Vrbas čija je crna boja posljedica međusobne hemijske reakcije tanina u drvu i željeza u vodi. Osim promjene prirodnog tona boje, nastaju i znatne promjene fizičkih i mehaničkih osobina hrastovine.
Hrastovina izvađena iz mulja rijeka, odnosno iskopana u močvarnim područjima, sačuvana je od truljenja zahvaljujući kiselim i anaerobičnim uslovima mulja i močvara te se može očuvati hiljadama godina. Može se reći da se radi o ranoj fazi fosilizacije drveta koja, nakon više miliona godina rezultira stvaranjem lignita, odnosno ugljena.
Fosilna hrastovina ponekad može, poput naplavnog drveta, imati i estetski zanimljive oblike te se kao takva može koristiti i kao ukrasni element što je i učinjeno u slučaju fontane u naselju Senjak.
Hrast lužnjak je plemenito drvo koje je na našim prostorima nekad bilo dominatno. Kozarska Dubica dobila je naziv po dubu, pravoslavnoj riječi za hrast i riječi dubnica, čamac iskopan u hrastovom deblu.
Hrast je simbol otpornosti i čvrstoće. Hrast je u starim indoevropskim religijama poznato drvo boga gromovnika. Hrast je sveto drvo starih Slovena , što je kod Srba dobrim dijelom sačuvano i nakon primanja hrišćanstva. Kod Srba se i danas koristi za badnjake, a stari običaj da se pod hrastom održavaju zborovi je i u vezi sa vjerskim uvaženjem toga drveta. U toku turske vladavine Srbi su se zarad molitve, u nedostatku crkava, okupljali ispod osvećenih hrastova. Da je hrast sveto drvo govori i činjenica da su crkve brvnare pravljene od hrastovog drveta.
Crkva brvnara u Romanovcima posvećena Svetom Nikoli pripada prvoj grupi drvenih sakralnih objekata jednostavne osnove i skromnih dimenzija. Zidovi crkve su urađeni, naravno, od debelih hrastovih dasaka.
